A River Runs Through It (Nơi dòng sông chảy qua, 1992) không chỉ khiến người xem lặng người trước những khung cảnh đẹp tuyệt vời của miền Tây bang Montana nước Mỹ mà còn đưa người xem quay ngược thời gian, tìm về những ký ức tuổi thơ dịu dàng

IMDb : 7.3/10

Những chiêm nghiệm sâu sắc về cuộc đời, con người và gia đình. Sự đồng cảm là điều dễ nhận thấy nhất trong “cú bắt tay” giữa nam tài tử kiêm đạo diễn Robert Redford và nhà văn Norman Maclean bởi với những xúc cảm trong A River Runs Through It, họ đã khiến dòng Blackfoot Lớn mãi cuộn chảy trong lòng người xem.

A River Runs Through It là tiểu thuyết của Norman Maclean, một giáo sư ngôn ngữ dạy văn chương Anh tại trường đại học Chicago (Mỹ) đã nghỉ hưu. Cuốn sách xuất bản lần đầu năm 1976, khi ông đã 73 tuổi, ra đời với sự khích lệ rất lớn từ hai đứa con của ông – Jean và John, khi chúng muốn cha viết lại những câu chuyện mà hồi bé cha đã kể cho chúng nghe và câu nói đầy ám ảnh cuối đời của cha ông: “Norman, một ngày nào đó, khi con đã sẵn sàng, con hãy kể cho con cháu nghe chuyện về gia đình mình, nhưng chỉ khi nào con hiểu được chuyện xảy ra và lý do của nó”.

A River Runs Through It là toàn bộ ký ức của ông về vùng đất thời thơ ấu miền Tây Montana của mình với dòng Blackfoot Lớn, nơi hợp lưu của các con sông đầy cá hồi; về gia đình Cơ đốc giáo gốc gác Scotland và truyền thống câu cá bằng mồi giả; về Paul – người em trai nhỏ hơn ông 3 tuổi, bị sát hại năm 1938; về cha, một mục sư kính Chúa với bài học “nhịp bốn” khi câu cá. Norman và Paul lớn lên với tất cả những điều đó, không hề có sự phân chia giữa Tôn giáo và Câu cá. Cả gia đình thống nhất rằng, nếu bắt con cá lên khỏi mặt nước bằng bất kỳ hình thức nào thì cũng đều là sỉ nhục nó. Rồi mỗi người đều lớn lên với con đường, ước mơ riêng. Norman, thi đỗ vào trường đại học danh tiếng rồi trở thành giảng viên trường Đại học Chicago, cưới một cô gái địa phương tóc vàng xinh đẹp. Còn Paul, không thể rời xa Montana nên quyết định theo học ở quê nhà, trở thành một phóng viên tờ báo địa phương, đắm chìm với dòng Blackfoot Lớn và những cuộc đấu trí với cá hồi. Đây cũng là thứ gắn kết gia đình họ lại với nhau. Nhưng nếu Norman chung thủy với “nhịp bốn” và cuộc sống khuôn thước theo kỳ vọng của người cha nghiêm khắc thì Paul, ngày càng thoát ra khỏi những ràng buộc đó. Anh ngang tàng, theo đuổi những xúc cảm mạo hiểm, làm bạn với đồn cảnh sát vì đánh lộn, yêu một cô gái da đỏ, chơi những ván cờ bạc lớn tại quán rượu của những tay chơi, sáng tạo ra những nhịp câu mới… Và một ngày, Norman nhận được tin, Paul bị đánh đến chết. Trong mắt Norman và cha, Paul không thể kiểm soát, không thể giúp đỡ, ngày càng xa họ. Đến khi nhận ra rằng, em mình là một nghệ sỹ, người cha nhận ra rằng, con mình “thật đẹp” thì cũng là lúc, Paul rời xa… A River Runs Through It là tất cả những gì dịu dàng và thương mến nhất Norman dành cho ký ức đó. Như cha ông từng nói, “Chúng ta có thể yêu thương nhau trọn vẹn mà không cần hiểu nhau một cách trọn vẹn".

A River Runs Through It sau khi ra đời trở thành một trong những cuốn sách bán chạy nhất, được in ra nhiều bản trên thế giới và là một trong những cuốn hồi ký được yêu mến nhất về “cuộc sống Mỹ”, “giá trị Mỹ”. 25 năm sau, Annie Proulx, nữ nhà văn nổi tiếng với tác phẩm Brokeback Mountain đã viết lời đề tựa rằng: “Norman Maclean mất năm 1990, nhưng trong lòng hàng trăm ngàn độc giả, ông vẫn còn sống mãi chừng nào cá vẫn còn bơi và sách vẫn còn được in”.

Trên màn ảnh là ký ức

Hai năm sau khi Norman Maclean mất, A River Runs Through It được nam tài tử gạo cội kiêm đạo diễn Robert Redford chuyển thể lên màn ảnh với cặp đôi diễn viên chính Craig Sheffer (Norman) và Brad Pitt (Paul). Đây là bộ phim thứ 3 của ông với vai trò đạo diễn và tiếp tục mang về một giải thưởng Oscar cho Quay phim xuất sắc nhất sau khi đã có tới 4 đề cử cho Kịch bản chuyển thể, Đạo diễn, Quay phim và Nghệ sỹ trẻ xuất sắc nhất.

Brad Pitt vai Paul trong A River Runs Through It

Qua lời kể của Norman lúc về già, bên dòng Blackfoot Lớn lấp lánh ký ức, với nhịp bốn, cú quăng câu, A River Runs Through It như cuốn album với những khuôn hình chau chuốt và thân thương khiến người xem phải lặng người. Những dòng sông lấp lánh sáng, hào sảng và trong vắt như nuốt trọn tâm hồn; Khu rừng lúc xanh mướt, lúc vàng lá, bát ngát trải dài; Trong ánh nắng ngược ở hẻm núi đó, chỉ còn tiếng dây câu vun vút “nhịp bốn” trong không gian với những vệt sáng mảnh mai và đàn cá hồi đớp mồi - A River Runs Through It xứng đáng được ca tụng bởi mỹ cảm của những khuôn hình. Không chỉ tái hiện toàn bộ câu chuyện với những tình tiết, ý tứ được mô tả trong cuốn tiểu thuyết (chỉ thay đổi và thêm mối quan hệ của Norman với vợ thành giai đoạn yêu nhau) điều khiến Robert Redford được đề cử giải đạo diễn bởi ông còn chuyển thể được cả sự mượt mà của câu văn thành nhịp điệu trong phim. Không có những cú cắt dựng đột ngột, thay vào đó là sự mềm mại như ký ức chảy về nhưng cũng không thiếu cao trào khiến người xem phải thổn thức theo tiết tấu phim. Dòng Blackfoot Lớn với giai điệu lúc mềm mại, lúc cuộn xoáy, lúc tung bọt vượt ghềnh không chỉ xuyên suốt bộ phim, đồng hành với cuộc sống, số phận nhân vật và còn là cảm hứng chính cho phong cách dựng phim của Robert Redford. Ngoài ra, sự phối hợp tuyệt vời của nhạc phim cũng khiến người xem đồng cảm, lúc reo lên, lúc nín lại rồi thở phào, mỉm cười qua mỗi hành động của nhân vật.

Một điểm nhấn khác chính là Brad Pitt với vai Paul. Đây là vai chính đầu tiên của nam tài tử này sau khi được biết đến với nhân vật J.D trong Thelma & Louisecủa đạo diễn Ridley Scott. “Một gã đàn ông cuốn hút” là điều có thể mô tả về nhân vật Paul mà Brad thể hiện trong phim. Một chút thư sinh, một chút tình cảm, một chút bất cần, dịu dàng và mạnh mẽ. Chỉ cần một vài điểm nhấn như nụ cười trẻ con khi vượt thác; thể hiện tình yêu với mẹ giữa đám đông bằng cách ôm bà xoay môt vòng; khiêu vũ với cô người yêu da đỏ đầy tự tin và bốc lửa; bất cần và quả quyết mỗi khi nói… Tất cả, khi đặt bên cạnh người anh Norman khuôn thước, không ai có thể quên Paul. Brad Pitt đã khiến khán giả phải gật đầu thuyết phục khi Norman nghĩ “em mình là một tác phẩm nghệ thuật” còn cha anh thì cho rằng “nó thật đẹp”. Ít ai biết rằng, đạo diễn Robert Redford mạo hiểm chọn Brad Pitt vào vai này bởi “ngoại hình Brad giống hệt ông thời trẻ”. Còn Brad Pitt, khi được biết mình có cơ hội công tác với Robert Redford đã ví như mình chơi tennis với một cao thủ bởi "bạn sẽ được nâng trình lên khi được chơi cùng người xuất sắc hơn bạn". Mãi tận sau này, khi nhắc về A River Runs Through It, Brad Pitt vẫn luôn hàm ơn vì ông đã mời anh đóng bộ phim. Bởi ngoài dấu mốc sự nghiệp, nó còn gợi anh nhớ về thời niên thiếu thơ mộng của mình. Ở đó, có bố mẹ và hai đứa em. Sau phim, hễ có thời gian rảnh rỗi, Brad lại rời Los Angeles về miền Tây Montana này, nơi mà anh cảm thấy yên bình…

Một trong những điểm khiến bộ phim luôn giữ được vị trí quan trọng trong lòng khán giả cũng như lọt vào danh sách phim phải xem của điện ảnh thế giới bởi những chiêm nghiệm sâu sắc về cuộc đời, con người và gia đình. Từ sách lên màn ảnh, qua lời tự sự của Norman, những điều tưởng chừng chỉ đào sâu được trong con chữ bỗng trở nên thấm thía khi đi kèm với khuôn hình và thực sự gây ám ảnh. Như Norman đã từng viết: “Tôi bị ám ảnh bởi những con nước”.